سرطان خون یا لوسمی چیست؟

سرطان خون چیست؟

لوسمی یا لوکمی نوعی سرطان خون است که به دلیل تکثیر غیر طبیعی سلول های خونی ایجاد می شود و در عملکرد صحیح سلول های سالم اختلال ایجاد می کند و باعث کم خونی می شود.

سلول های بنیادی مغز استخوان پس از بلوغ به گلبول های سفید، گلبول های قرمز و پلاکت ها متمایز می شوند. در لوسمی یا سرطان خون، جهش ژنتیکی روند بلوغ را مهار می کند. بنابراین گلبول های سفید خون (لنفوئید یا میلوئید) نابالغ باقی می مانند و به مغز استخوان حمله می کنند و تولید سلول های سالم را مختل می کنند. فقدان سلول های سالم باعث کم خونی، خونریزی و ضعف سیستم ایمنی بدن می شود.

انواع سرطان خون

چهار نوع لوسمی بسته به نوع گلبول‌ های سفید غیر طبیعی (میلوئید یا لنفوئید) و سلول ها جهش یافته وجود دارد.

·        لوسمی لنفوسیتی حاد

لوسمی لنفوسیتی حاد به سرعت پیشرفت می کند و از گلبول ‌های سفید غیر طبیعی خاص لنفوسیت ها شروع می شود. در صورت عدم درمان سریع پزشکی، بیماری جدی است.

·        لوسمی میلوئید حاد

لوسمی میلوئید حاد نیز به سرعت پیشرفت می کند و بسیار تهاجمی است. این بیماری توسط نوع دیگری از سلول های بنیادی گلبول های سفید پلی مورفونوکلئر یا مونوسیت ها ایجاد می شود.

·        لوسمی لنفوسیتی مزمن

 لوسمی لنفوسیتی مزمن شایع ترین نوع لوسمی است. سلول‌های سرطانی در ۹۵ درصد موارد از لنفوسیت های B و در ۵ درصد موارد از لنفوسیت های T منشا می گیرند. ماهیت مزمن آن با این واقعیت توضیح داده می شود که سلول‌ های بنیادی کندتر تکامل می یابند.

·        لوسمی میلوژن مزمن

لوسمی مزمن میلوژن به آهستگی پیشرونده است و به دلیل بدخیم شدن سلول ‌های بنیادی است. سلول ‌های بنیادی در فرایند بلوغ بایستی به تشکیل نوتروفیل ‌ها، ائوزینوفیل ‌ها، بازوفیل‌ ها و مونوسیت‌ ها منجر شوند. در این بیماری فرایند بلوغ سلول ‌های بنیادی مختل می شود.

سرطان خون در کودکان

سرطان خون در کودکان عمدتاً لوسمی های حاد (۹۰ درصد موارد) را شامل می شود. در بین لوسمی های حاد، ۸۰ درصد آنها لوسمی های لنفوبلاستیک یا لنفوئیدی را تشکیل می دهند.

لوکمی حاد منجر به یک چهارم سرطان خون در کودکان می شود. لوکمی در واقع تومور گلبولهای سفید خون است. بسته به درگیری رده گلبول های سفید به لوکمی میلویید و یا لنفویید و حاد یا مزمن تقسیم بندی می شود. بیشتر علایم لوکمی حاد غیر اختصاصی است و علائم به بیماریهای شایع در کودکان غیر قابل افتراق می ‌باشد.

علائم سرطان خون در کودکان خستگی پایدار همراه با کاهش وزن، دوره های خونریزی مکرر (دهان و لثه)،  عفونت مکرر یا شدید، درد استخوان، بزرگ شدن کبد یا طحال، خونریزی بینی، رنگ پریدگی، کبودی در بدن، عرق کردن بیش از حد به خصوص در شب و علائم شبیه آنفولانزا اما تب و درد طولانی مدت است.

لوسمی در بزرگسالان

 لوسمی یک سرطان نادر در بزرگسالان زیر ۴۵ سال است. نوع حاد لوسمی عمدتاً در افراد ۶۰ سال و بالاتر رخ می دهد. لوسمی مزمن در اکثر موارد در سنین بالا (سن متوسط ۷۰ سال) رخ می دهد و مردان بیشتر از زنان مبتلا می شوند.

علل سرطان خون

لوسمی علل گوناگونی دارد. در ۸۰ درصد موارد، علت لوسمی یک جهش ژنتیکی است که مانع از فرایند بلوغ سلول‌ های بنیادی مغز استخوان می ‌شود. این سلول‌ ها به گلبول‌ های سفید، گلبول ‌های قرمز و پلاکت ها تبدیل می ‌شوند. این جهش های ژنتیکی ارثی نیستند و در طول زندگی ظاهر می شوند و تا به امروز علل آن مشخص نشده است.

عوامل خطر سرطان خون چیست؟

در بین عوامل خطر ابتلا به سرطان خون می ‌توان به قرار گرفتن در معرض برخی از مواد سمی و شیمیایی مانند بنزن، آفت کش ها، همچنین قرار گرفتن در معرض دوز بالای پرتوهای یونیزان (شیمی درمانی، رادیوتراپی) اشاره کرد. ناهنجاری های ژنتیکی ارثی مانند سندرم داون یا نوروفیبروماتوز نیز می تواند خطر ابتلا به سرطان خون را افزایش دهند. در نهایت عفونت های ویروسی مانند ویروس اپشتین بار و برخی از داروها نیز می تواند منجر به اشکال خاصی از سرطان خون شوند.

علائم و نشانه های سرطان خون چیست؟

تشخیص زود هنگام سرطان خون دشوار است زیرا علائم آن غیراختصاصی می ‌باشد. علاوه بر این، لوسمی های مزمن بر خلاف لوسمی های حاد به کندی ایجاد می شوند و برای مدت طولانی بدون علامت باقی می مانند. علائم مشاهده شده به دلیل تکثیر سلول های لوسمی:

·        کم خونی ناشی از گلبول های قرمز ناکافی: رنگ پریدگی، خستگی، تنگی نفس، تپش قلب؛

·        خونریزی به دلیل کمبود پلاکت؛

·        عفونت های مکرر به دلیل سطح پایین غیر طبیعی گلبول های سفید سالم.

تشخیص بیماری

تشخیص سرطان خون از طریق آزمایش خون امکان پذیر است. در آزمایش خون، گلبول های سفید سطح بالایی دارند، در حالی که سطح گلبول های قرمز و پلاکت ها پایین است. سپس تشخیص توسط میلوگرام، یعنی نمونه‌ ای از مغز استخوان برداشته می ‌شود و به صورت کمی و کیفی زیر میکروسکوپ آنالیز می‌ شود.

راه های درمان

درمان سرطان خون در سال های اخیر پیشرفت زیادی داشته است.

·        درمان های لوسمی حاد: بر اساس دو دوره شیمی درمانی سنگین انجام می شود. دوره اول شیمی درمانی القایی برای از بین بردن سلول های سرطان خون و تسکین علائم، دیگری شیمی درمانی تثبیت کننده است که برای محدود کردن خطر عود بیماری انجام می شود.

·        درمان برای لوسمی مزمن: درمان به مرحله پیشرفت بیماری و شدت علائم بستگی دارد. درمان از نظارت ساده بیماری گرفته تا شیمی درمانی هدفمند، متفاوت است.

عوارض احتمالی

عوارض احتمالی سرطان خون شامل عفونت های باکتریایی (عفونت های ادراری، برونکوپنومونی و غیره)، لنفوم تهاجمی یا سندرم ریشتر (۳ تا ۱۰٪ موارد) یا ایجاد بیماری های خود ایمنی (۱۰٪ موارد) مانند ترومبوسیتوپنی یا کم خونی، همولیتیک هستند. در نهایت لوسمی ممکن است به شیمی درمانی پاسخ ندهد و نیاز به پیوند سلول های بنیادی یا انتقال خون باشد.

امید به زندگی با لوسمی چقدر است؟

میانگین امید به زندگی با لوسمی حاد در کودکان ۸۰ درصد و در بزرگسالان ۵۰ درصد است اما این میزان در بزرگسالان بسته به شکل لوسمی و مرحله تشخیص آن بسیار متفاوت است.